Nhớ
một ḍng sông
Bút
kư Huỳnh Công Ân
Tặng
các em học sinh trung học Ngô Quyền, Biên Ḥa
và
các chiến hữu ĐĐ 3/463 ĐPQ, tiểu khu Biên Ḥa
Sông Đồng Nai nước
trong lại mát,
Đường Hiệp Ḥa lắm
cát dễ đi
(Ca
dao)
Tôi
từng đi qua những con sông của miền Nam dầy
đặc sông rạch . Tôi đă bao lần
ngồi trên phà Mỹ Thuận ngắm những dề lục
b́nh trôi lảng đảng trên mặt nước Tiền
Giang mà nhớ giọng ca buồn năo ruột của Út Trà Ôn
trong vỡ tuồng cải lương Tuyệt T́nh Ca trong
những lần xuôi ngược con đường Sài G̣n
Trà Vinh khi c̣n dạy học ở tỉnh Vĩnh B́nh . Tôi
cũng từng ngồi phà Cần Thơ, phà Vàm Cống qua
ḍng Hậu Giang bát ngát mà từ bờ bên này chỉ thấy
lờ mờ bờ bên kia . Sau 75, tôi
cũng đă đi ngang những nhánh sông Tiền Giang khi qua
cầu Rạch Miễu, cầu Hàm Luông, phà Cỗ Chiên trong những chuyến về thăm Trà Vinh .
Nhưng
chỉ có một ḍng sông gắn bó thật nhiều với
tôi trong suốt 6 năm từ 1969 đến 1975: đó là
sông Đồng Nai . Không những tôi
đă từng đi qua những cây cầu bắc qua sông
Đồng Nai như cầu Gành, cầu Mới (hay cầu
Hóa An), cầu Đồng Nai nhiều lần mà tôi đă sống
hai năm bên cạnh ḍng sông Đồng Nai trong một
đơn vị địa phương quân để giữ
an ninh cho cây cầu chiến lược trên xa lộ Sài G̣n
Biên Ḥa . V́ vậy ḍng sông Đồng Nai
để lại trong tôi nhiều kỷ niệm
.
Mùa
thu năm 1969, cầm sự vụ lệnh thuyên chuyển về
trường trung học Ngô Quyền, Biên Ḥa , tôi bỡ ngỡ
khi lần đầu tiên đặt chân lên thủ phủ
miền Đông dù ở đây chỉ cách Sài G̣n 30 km . Dần
dần, những chuyến lên xuống giữa Sài G̣n và Biên
Ḥa, khi bằng xe lambretta hai bánh, khi bằng xe lửa qua chiếc
cầu Gành lót ván, h́nh ảnh sông Đồng Nai trở nên
quen thuộc . Những lần đi xe hai bánh đến cầu
Gành đúng lúc cổng lên cầu đóng lại để
nhường xe lửa ưu tiên qua cầu, dù bồn chồn
lo sợ trễ giờ dạy nhưng tôi cũng giết
thời gian chờ đợi bằng cách quan sát cây cầu
sắt lâu đời nhứt của thành phố Biên Ḥa, hết
nh́n những anh lính địa phương quân gát cầu, lại
nh́n xuống Cù lao Phố phía dưới .Có ngờ đâu,
vài năm sau tôi cũng là một người linh gát cầu
Đồng Nai .
Sau
3 năm dạy ở trung học Ngô Quyền, v́ là một
sĩ quan biệt phái, một lần vi phạm quân kỷ
tôi bị trả về quân đội . Khi được
gọi lên Bộ Tổng Tham Mưu để chọn đơn vị, tôi
xin về tiểu khu Biên Ḥa . Ông hiệu trưởng Phạm
Đức Bảo đă dẫn tôi đến gặp trung tá
Nguyễn Long Thành, tham mưu trưởng tiểu khu nhờ
ông này giúp đỡ . Thế là tôi được
đưa về đại đội 3/463 để giữ cầu
Đồng Nai với chức vụ đại đội
phó .
Từ
đó trường Ngô Quyền mất đi một giáo
sư nhưng tiểu khu Biên Ḥa có thêm một sĩ quan và
tôi thực sự gắn bó với ḍng sông định mệnh:
Đồng Nai . Tôi được đại
úy đại đội trưởng cho ở một
căn pḥng trên đồi gần nhà của ông và đài truyền
tin . Đó là căn pḥng trước
đây dành cho cố vấn Mỹ của đại đội
nay ông ta đă về nước theo kế hoạch giảm
quân của Hoa Kỳ . Căn pḥng tuy nhỏ
nhưng gọn gàng và đầy đủ tiện nghi:
giường ngủ, bàn viết, đèn trần néon và máy lạnh .
Công
việc hàng ngày của tôi thật nhàn hạ .
Buổi sáng, sau khi trung sĩ Thêm, thường vụ đại
đội tập họp các binh sĩ trước văn
pḥng đại đội, tôi đứng trước hàng
quân chỉ thị các công tác trong ngày cho các trung đội . Đại đội trưởng
ủy quyền cho tôi làm công việc đó thay ông mỗi
ngày trừ phi hôm nào có công tác quan trọng ông mới có mặt
.Thật ra công việc của một đại đôi giữ
cầu cũng chẳng có ǵ nhiều . Ngoài việc
đôn đốc các trung đội trưởng kiểm
soát các vọng gát trong phạm vi trách nhiệm của trung
đội ḿnh, chung quanh hàng
rào pḥng thủ hay ở các chân cầu , tôi c̣n ra lệnh xử
phạt những binh sĩ “dù” về nhà trái phép .Thỉnh
thoảng đại đội nhận công điện của
tiểu khu cho quân đi hộ tống các đoàn quân xa
đi qua lănh thổ của tiểu khu, tôi cắt cử
sĩ quan trực đem trung đội của ḿnh đi
làm công tác đó .Quanh quẫn cũng chỉ là hộ tống
chở tân binh đi thụ huấn ở quân trường Vạn
Kiếp, lấy đạn pháo binh ở căn cứ Long
B́nh hay ở thành Tuy Hạ, hoặc tiếp tế
lương thực, vũ khí, đạn dược cho các
chi khu Tân Uyên, Nhơn Trạch, Long Thành,..Mỗi lần
đi hộ tống như vậy, ngoài một xe GMC chở
lính của tôi, tiểu khu c̣n tăng cường hai xe
commando car .Thỉnh thoảng tôi đích thân tham gia công tác này
.Mỗi lần như vậy, tôi nai nịt đàng hoàng:
đầu đội mũ sắt, vai mang dây ba chạc,
lưng đeo khẩu colt 45, tay cầm gậy sẵn sàng
đập và đầu anh lính nào lè phè đội mũ vải Tôi quen tác phong sĩ quan tác chiến
như khi c̣n ở sư đoàn 9 bộ binh nên các binh sĩ
trong đại đội “ớn” tôi không kém ǵ đại
đội trưởng .
Thời
gian c̣n lại của ban ngày, khi th́ tôi xuống câu lạc bộ
đánh bi da,khi th́ đi với các sĩ quan cùng đơn vị
ra thành phố Biên Ḥa chơi hoặc ghé Chợ Đồn
ăn món đầu cá lóc hấp nổi tiếng . Thỉnh
thoảng, tôi lấy ca nô chạy qua Bến Gỗ mua tôm càng về đơn vị
nhậu .
Ban
đêm, tôi thường bất ngờ đi kiểm soát các
vọng gát . Đến nơi nào mà không
nghe tiếng hô mật khẩu th́ tôi biết anh linh đang
ca gát đă ngủ . Thế là anh đó bị
tôi cho ăn đ̣n .Người bị ăn đ̣n nhiều
nhất là thằng Năm . Đêm nào tôi
đi tuần mà nhằm ca gát của nó th́ lần nào
cũng vậy, tôi bắt gặp nó ngủ kḥ v́ đă nhậu
say bí tỉ . Tuy bị đ̣n hoài mà nó
không oán tôi . Ban ngày, nó xuống các chân cầu
câu tôm càng và đem bán cho tôi để tôi sai lính nướng
nhậu bia với các bạn đồng ngủ
. Nhưng cái tật uống rượu trước
khi lên ca của nó
đă làm nó mất mạng .
Một
đêm, đang ngủ tôi cḥang tỉnh dậy v́ một tiếng
nổ long trời lở đất phía dưới cầu . Phản ứng tự nhiên của
tôi là chụp nón sắt lên đầu và lấy cây colt để
dưới gối rồi mở cửa chạy xuống
sân cờ .Tôi tưởng rằng đặc công VC đặt
ḿn phá cầu . Khi ra khỏi pḥng, nh́n xuống
dạ cầu tôi thấy khói c̣n mù mịt .
Tiếng lính tráng la ơi ới . Đại úy đại
đội trưởng ra lệnh thằng Bính lấy ca nô
chạy ra phía chân cầu nơi phát ra tiếng nổ xem
chuyện ǵ xảy ra . Ngay lúc đó, hạ
sĩ Lư từ trên đài truyền tin chạy xuống cho
chúng tôi biết lính dưới cầu gọi máy báo cáo thằng
Năm đă sẩy tay làm nổ lựu đạn
.
Một
lát sau, ca nô chở vào xác thằng Năm bị nát bấy hạ
bộ và một thằng lính khác mà tôi nh́n ra là thằng Chẩy
(gốc người Hoa) bị nát hai chân bất tỉnh . Đại úy cho thằng Ba tài xế
lấy xe Dodge 4 của đại đội chở xác thằng
Năm và thằng Chẫy lên bệnh viện tiểu khu sau
khi ông báo cáo t́nh h́nh lên tiểu khu và y tá đại đội
đă băng bó cho thằng Chẫy .
Chúng
tôi nghe lính kể lại rằng hồi đầu hôm thằng
Năm uống rượu say mèm, nửa đêm nó thức dậy
rút chốt trái lựu đạn MK3 định đi ra sát
sông ném xuống nước để đề pḥng người
nhái đặc công VC men vào chân cầu đặt ḿn . Khi nó bước ngang vơng của thằng
Chẫy th́ bị vấp ngă, trái lựu đạn phát nổ
khiến nó chết tại chỗ và thằng Chẫy bị
thương nặng .Tôi trách ḿnh không sửa đổi
được tật nghiện rượu của thằng
Năm để thảm cảnh này xảy ra .Tội nghiệp
tuổi đời của nó mới vừa đúng đôi
mươi .
May
mắn cho tôi trong hai năm trời ở cầu Đồng
Nai, không có biến cố lớn nào xảy ra
. Đại đội trưởng thông cảm trường
hợp trở lại quân đội bất đắc
dĩ của tôi nên cũng làm ngơ để tôi thỉnh
thoảng về Sài G̣n dạy một số giờ ở một
vài trường tư .
Những
giờ phút rănh rỗi, ngồi trong pḥng nh́n qua cửa sổ,
thấy ḍng Đồng Nai êm đềm chảy qua dưới
cầu, ḷng tôi bâng khuâng không biết số phận ḿnh,
đất nước ḿnh đi về đâu và cuộc chiến
này sẽ kéo dài bao lâu ?
Cuối
năm 1973, tôi làm đơn xin tái biệt phái về bộ
Giáo Dục và được bộ Quốc Pḥng chấp thuận . Tôi
không biết ḿnh sẽ ra sao nếu khi biến cố 30
tháng tư 75 xảy ra mà tôi vẫn c̣n là người lính giữ
cầu Đồng Nai . Chắc tôi sẽ đau ḷng vô cùng
khi thấy cây cầu chiến lược, cái nút chặn của thủ
đô Sài G̣n thất thủ trong ngày định mệnh
đó .
Sau
ngày trở lại dạy học ở trường Ngô Quyền
tôi vẫn liên lạc với các sĩ quan bạn đồng
ngũ : đại úy Nhuận, đại
đội trưởng, đại úy Phong, đạI
đội phó tiền nhiệm đă đổi về pḥng
3 tiểu khu, trung úy Hoàng sau về Không Quân, thiếu úy Phước sau chuyển về ṭa hành chánh Tỉnh làm ở pḥng B́nh Định và Phát Triễn, thiếu úy Ngọc,
chuẩn úy Lộc …Tôi được biết sau khi tôi rời
đại đội, có lần cầu Đồng Nai bị
đặc công tấn công . Một trận đánh đă xảy
ra dữ dội giữa đại đội tôi và bọn
VC, cuối cùng đại đội tôi đă tiêu diệt gọn
bọn chúng .Tôi tiếc ḿnh không có vinh dự góp phần
trong chiến công đó .
Tuy
đă về dạy học, tôi vẫn giữ căn pḥng của
ḿnh ở đại đội và thường xuyên về
đó ở . Sau này, tiêu khu có kế hoạch hoán chuyển 3
đại đội ở 3 cầu Đồng Nai, Gành và
Hóa An với nhau . Đại đội
3/463 về cầu Gành thay đại đội 3/363 của
đại úy Tốt . Lúc này, đai úy
Nhuân đă đi làm phân chi khu trưởng Tân Vạn nên
đại đội trưởng mới là trung úy Thức . Tôi phải dọn đồ đạc trong
căn pḥng ở cầu Đồng Nai về nhà tôi ở
Sài G̣n . Tuy vậy, thỉnh thoảng, sau khi hết giờ
dạy ở Ngô Quyền, tôi ghé cầu Gành nhậu với
các bạn cùng đơn vị cũ .
Tôi
trở lại với bảng đen, phấn trắng
chưa đầy hai năm th́ miền Nam mất
. Cũng như hàng trăm ngàn sĩ quan, viên chức Việt
Nam Cộng Ḥa khác, tôi bị đưa vào trại tập
trung được mang tên là
trại học tập cải tạo nhiều năm . Khi
được thả về, một phần lo việc
mưu sinh rất chật vật trong xă hội mới, một
phần t́m cách vượt thoát khỏi chế độ cộng
sản, tôi ít có dịp trở lại thăm thành phố
Biên Ḥa, trường Ngô Quyền và ḍng sông Đồng Nai
thân yêu . Nhưng chính ḍng sông Đồng
Nai trong một đêm tối trời mùa thu năm 1986 đă
đưa tôi xuôi ra biển cả để đến bến
bờ tự do .
Hơn
20 năm sau, trong một lần về Việt Nam tôi có lên
Biên Ḥa thăm một người chị họ
. Những đổi thay từ một thành phố êm
đềm ngày nào dù trong hoàn cảnh chiến tranh trở
thành một thành phố ồn ào, không trật tự của
một thời b́nh nhưng không an hiện nay làm tôi nuối
tiếc những ngày tháng cũ ở trường Ngô Quyền
làm thầy giáo hay bên ḍng Đồng Nai làm lính gát cầu . Tôi cảm thấy lạc lơng ở
một nơi mà hơn 30 năm trước rất là thân thương . Tôi không biết trong số những
người đi ngược chiều với tôi có ai là học
tṛ cũ của tôi ở trường Ngô Quyền hay là một
người lính cùng ở đại đội 3/463 giữ
cầu Đồng Nai .
Măi
đến năm 2009 tôi liên lạc được với
một người học tṛ cũ là một bác sĩ ở
Việt Nam .
Anh này lấy xe hơi đưa tôi lên Biên Ḥa và gọi
một số bạn cũ có học với tôi ở Ngô Quyền
cùng đến họp mặt và ăn uống ở nhà hàng
Hoài Cỗ ven sông Đồng Nai và gần cầu Gành .
Trong
khi mọi người nhắc lại những kỷ niệm
cũ, tôi nh́n ra sông Đồng Nai, ḍng sông hiền ḥa từng
gắn liền với tôi trong những năm cuối cùng của
miền Nam tự do . Cuộc đời ngắn
ngũi và có những thứ mà ḿnh không thể nào quên
được . Tôi nhớ măi ḍng sông Đồng Nai, một
ḍng sông đánh dấu quảng đời dấn thân với
những hoài băo tốt đẹp và những nông nỗi của
tuổi trẻ .
Ước
ǵ tôi có phép thần thông đi ngược thời gian để
sống lại một ngày của quảng đời
đó bên cạnh ḍng Đồng Nai .
Canada cuối thu 2012