TRÀ VINH QUÊ NGOẠI TÔI

Tuỳ bút Huỳnh Công Ân

Tôi vốn sinh ra ở miền Đông: tinh Thủ Dầu Một nay gọi là Bình Dương nhưng sống và lớn lên ở Sài Gòn từ lúc lên 2. Hình ảnh quê nội ngày xưa chỉ còn lờ mờ trong ký ức qua một vài lần về thăm quê lúc còn nhỏ.

Nhà ông bà nội tôi ở xã Lai Uyên, quận Bến Cát ven quốc lộ 13, phía trước là vườn cao su mênh mông, phía sau là ga xe lửa Bến Đồng Sổ nằm chơ vơ trước cánh rừng bạt ngàn. Cảnh tượng thật hoang sơ, thật buồn trái với Sài Gòn đông đúc, vui nhộn.

Còn quê ngoại Trà Vinh của tôi, lúc còn nhỏ càng mơ hồ hơn . Tôi chỉ nhớ mỗi lần theo mẹ tôi về Trà Vinh thì tôi phải thức sớm khi nghe tiếng xe ngựa lốc cốc trên đường Tôn Đản chở bạn hàng ra chợ, chúng tôi ra đón xích lô đi ra bến xe lục tỉnh rồi sau đó tôi không còn giữ được gì trong ký ức trẻ thơ của tôi về quê ngoại.

Mãi đến khi tôi lớn hơn một chút, thì đối với tôi hình ảnh quê ngoại được trông thấy qua chiếc xe xích lô máy mà trên đó có bà ngoại tôi với bao gạo, mấy con gà bị cột chung kêu quang quác, những đòn bánh tét…dừng trước cửa nhà tôi. Hàng năm từ Trà Vinh bà lên Sài Gòn thăm người con gái lớn là má tôi,

Tôi chỉ thật sự biết đến Trà Vinh khi cầm sự vụ lệnh của bộ Giáo Dục đến trình diện để dạy học tại trường trung học Vĩnh Bình ở thị xã Phú Vinh, tỉnh Vĩnh Bình năm 1965.

Gia đình bên ngoại tôi ở xã Phước Hưng, quận Trà Cú. Ông ngoại tôi được gọi là hương thân Định. Tôi nghe má tôi kể lại vì thua kiện về tài sản thừa kế mất hai muôn bạc (20 ngàn đồng, thời đó là rất lớn) do cha mẹ để lại nên ông đặt tên ba người con của mình là Hai, Muôn, Bạc. Hai là tên má tôi, Muôn là tên dì Ba tôi và Bạc là tên cậu Tư tôi.

Má tôi thì tính tình dễ dãi, còn dì Ba tôi thì khó khăn. Mỗi năm đến khi thâu lúa ruộng của tá điền nếu là cô Hai (má tôi) đi thì họ có thể thiếu lại cho năm tới còn rủi là cô Ba (dì Ba tôi) đi thì thiếu một giạ (20 lít) cũng không được.

Có một điều lạ là ba tôi ở một tỉnh miền Đông còn má tôi ở một tỉnh miền Tây vậy mà hai người trở thành vợ chồng. Do là ngày xưa ông ngoại tôi đi buôn, có lần ông đi xe lửa đến ga Bến Đồng Sổ gặp ông nội tôi và hai người xếp đặt hôn nhân cho ba má tôi.

Khi cuộc chiến Đông Dương lần thứ nhứt xảy ra (1946-1954) ba má tôi bỏ quê nội xuống Sài Gòn ở thì lần lượt cậu Tư, dì Ba tôi cũng bỏ Trà Vinh lên Sài Gòn vì dưới đó không còn an ninh. Ba tôi mở tiệm may, dượng Ba tôi làm sở tư còn cậu Tư tôi dạy học rồi nhập ngũ và ở trong quân đội đến ngày giải ngũ.

Ông bà ngoại tôi ở lại Trà Vinh. Như đã kể trên hàng năm bà ngoại tôi lên thăm con cái ở Sài Gòn còn ông ngoại tôi rất ít khi lên Sài Gòn. Ông mất sớm vì bệnh khi chỉ ngoài 50 tuổi.

Khi tôi xuống Trà Vinh dạy học thì tôi chỉ mới 21 tuổi và bà ngoại tôi ngoài 60. Nhưng trong 4 năm ở đây vì tình hình an ninh tôi chỉ ghé ngang nhà bà ngoại tôi một lần duy nhứt. Đó là dịp tôi và vài người bạn đồng nghiệp theo xe jeep của anh Vinh, phó ty nông nghiệp đi xuống Trà Cú. Khi tời chỗ Hòn Non Bộ, Chòm Chuối tôi nói anh Vinh dừng xe lại một chút để tôi vào thăm bà ngoại tôi. Nhưng khi bà ngoại tôi bước ra khỏi căn nhà nhỏ như một cái chòi và thấy tôi bà xua tay nói với tôi:” Con đi ngay nếu không tối nay người ta làm khó dễ bà. Bà sẽ lên Trà Vinh thăm con.” Thì ra chỗ bà ngoại tôi ở là vùng “xôi đậu”, ban ngày thuộc Quốc Gia, ban đêm thì Việt cộng mò về. Bận trở về ngang nhà bà, xe chúng tôi chạy luôn.

Trong thời kỳ chiến tranh dù xã Phước Hưng, nơi chôn nhau cắt rún của mẹ tôi, chỉ cách xa thị xã Trà Vinh 25 cây số mà tôi không thể đến thăm bà ngoại và viếng mộ ông ngoại được.

Sau ngày 30/4/75, cậu Tư tôi đem cả gia đình về quê để phụng dưỡng bà ngoại và lo hương khói cho ông ngoại. Và sau hơn hai mươi năm ở nước ngoài tôi mới có dịp về nơi cội nguồn của má tôi, lúc đó bà ngoại tôi đã mất từ lâu. Những năm sau thì má tôi, dì và cậu tôi cũng qua đời. Giờ chỉ còn lại gia đình những đứa em cô cậu ở đó.

Tuy nhiên, tôi bằng lòng những gì mình đã làm cho quê ngoại Trà Vinh của tôi. Trong bốn năm ở đây tôi và các đồng nghiệp đã đem kiến thức chuyên môn của mình truyền đạt cho các thế hệ sau ở hai ngôi trường trung học công lập Vĩnh Bình và bán công Trần Trung Tiên.

Trong số những em học sinh hai trường đó có nhiều em đã làm vẻ vang tỉnh Trà Vinh: giáo sư đại học ở Hoa Kỳ, kỷ sư điện toán cho không quân Mỹ, hạm trưởng hải quân Canada, kỷ sư về năng lượng mặt trời ở Đức …

Tôi không bao giờ quên quê ngoại Trà Vinh của mình nên lần nào trở về Việt Nam, tôi cũng xuống đó ít nhứt một lần để tìm lại một phần nguồn gốc của mình, thăm lại bà con, gặp lại bạn đồng nghiệp và học trò cũ.

“Trà Vinh thủ thỉ tiếng yêu đương

“Xin ở bên nhau khắp nẻo đường

“Phút giây êm ấm trôi qua chóng

“Dù cách xa rồi vẫn nhớ thương”

(Trích từ bài thơ Tám nẻo Trà Vinh của cùng tác giả)

Montreal, Canada ngày 27/10/2022