Doãn Quốc Sỹ và Doãn Nho: Hai phương trời cách biệt

Nhà văn, nhà giáo Doãn Quốc Sỹ

Nhà văn Doãn Quốc Sỹ đã thanh thản ra đi lúc 10:05 giờ sáng ngày Thứ Ba 14/10/2025 tại một bệnh viện ở Quận Cam, California hưởng thọ 102 tuổi.

Nhà văn Doãn Quốc Sỹ lấy tên thật làm bút hiệu. Ông sinh ngày 17/02/1923 (nhằm ngày Mùng Hai Tết Quí Hợi) tại xã Hạ Yên Quyết, Hà Đông, ngoại thành Hà NộI.

Thuở còn là thanh niên, ông từng tham gia Việt Minh kháng chiến chống Pháp. Sau đó, khi phong trào này để lộ bộ mặt cộng sản, ông đã rời bỏ kháng chiến. Vào năm 1946, ông lập gia đình với bà Hồ Thị Thảo, là ái nữ của nhà thơ trào phúng Tú Mỡ, Hồ Trọng Hiếu. Năm 1954, khi hiệp ước Geneva chia đôi đất nước, ông theo làn sóng di cư đem vợ con vào miền Nam sinh sống.

Doãn Quốc Sỹ có hai sự nghiệp song song, một của nhà văn và một của nhà giáo. Ông vẫn thường nói rằng: “nhà giáo là nghề, nhà văn là nghiệp”. Trong cương vị nhà giáo, ông đã dạy tại các trường: Trung Học Công Lập Nguyễn Khuyến (Nam Định 1951-1952), Chu Văn An (Hà Nội), Hồ Ngọc Cẩn (Sài Gòn 1961-1962), Trường Quốc Gia Sư Phạm Sài Gòn, Đại Học Văn Khoa Sài Gòn, Đại Học Vạn Hạnh Sài Gòn. Ông cũng từng là hiệu trưởng trường Trung Học Công Lập Hà Tiên (1960-1961) và từng đi tu nghiệp về sư phạm tại Hoa Kỳ (1966-1968).
 

Vào năm 1956, với cương vị nhà văn, ông đồng sáng lập nhà xuất bản Sáng Tạo, và tạp chí văn nghệ cùng tên với Mai Thảo, Nguyễn Sỹ Tế, Thanh Tâm Tuyền, Trần Thanh Hiệp, Duy Thanh và Ngọc Dũng. Ông vẫn ưu ái gọi nhóm văn nghệ của mình là “Thất Tinh”. Ông cũng có những bài viết được đăng trên các tạp chí văn nghệ như Sáng Tạo, Văn Nghệ, Bách Khoa, Văn Học, Nghệ Thuật …
 

Gần một năm sau ngày miền Nam thất thủ (30/04/1975), hầu hết các nhà văn miền Nam bị bắt đi học tập cải tạo. Doãn Quốc Sỹ cùng các văn nghệ sĩ như Trần Dạ Từ, Thanh Thương Hoàng, Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh, Nguyễn Sỹ Tế, Chóe… bị giam tại trại Gia Trung, cách thành phố Pleiku 25 cây số, Đến năm 1980, ông được thả tự do nhờ sự can thiệp của nhiều tổ chức quốc tế.
 

Trong thời gian chờ đợi được con gái là Doãn thị Ngọc Thanh bảo lãnh đi Úc, ông tiếp tục viết thêm nhiều tác phẩm nữa, trong đó có quyển Đi, được ký với bút hiệu Hồ Khanh. Ông đã gửi tác phẩm này sang Pháp để xuất bản tại hải ngoại. Cũng vì lý do này, ông đã bị bắt lần thứ hai vào tháng 5 năm 1984, chỉ vài tháng trước ngày đi Úc. Cùng bị giam với ông trong đợt này có ca sĩ Duy Trác, nhà báo Dương Hùng Cường, hai nhà văn Hoàng Hải Thủy và Lý Thụy Ý… Ông bị kết án mười năm tù và mãn hạn tù lần thứ hai vào tháng 11 năm 1991. Năm 1995, ông được con trai là Doãn Quốc Thái bảo lãnh để di dân sang Houston, Hoa Kỳ.

Các tác phẩm của Doãn Quốc Sỹ:

· Sợ lửa (1956)

· U hoài (1957)

· Gánh xiếc (1958)

· Gìn vàng giữ ngọc (1959)

· Dòng sông định mệnh (1959)

· Người Việt đáng yêu (1965)

· Khu rừng lau IV: Những ngả sông (1966)

· Cánh tay nối dài (1966)

· Đốt biên giới (1966)

· Vào Thiền (1970)

· Sầu mây (1970)

· Trái đắng trường sinh (1971)

· Con kỳ lân cuối cùng (sách dịch, 1973)

· Đi (1982)

· Người vái tứ

· Dấu chân cát xóa (1995)

· Mình lại soi mình (1995)

· Cúi đầu

· Cò Đùm (1997)

Một điều ít người đề cập đến là Doãn Quốc Sỹ có một người em ruột tên Doãn Nho, nhỏ hơn ông 10 tuổi, một nhạc sĩ, đại tá quân đội miền Bắc khá nổi tiếng.

Doãn Nho nhạc sĩ, đại tá CS

Doãn Nho (sinh ngày 1 tháng 8 năm 1933) được biết tới với những ca khúc Tiến bước dưới quân kỳ, Người con gái sông La, Năm anh em trên một chiếc xe tăng, Chiếc khăn Piêu…

Từ 1962-1964, Doãn Nho được cử đi học sáng tác tại Nhạc viện Kiev (Ukraine-lúc còn nằm trong Liên Xô).

Chúng ta không lạ gì khi những sáng tác của Doãn Nho đậm chất tuyên truyền cho chế độ CS, cho cuộc chiến xâm lược miền Nam khác hẵn những tác phẩm của Doãn Quốc Sỹ đầy tình tự dân tộc, tính nhân bản trong xã hội miền Nam.

Có một điều chúng ta không rõ trong thời gian hai lần Doãn Quốc Sỹ bị cầm tù thì Doãn Nho có làm bảo lãnh hay đến thăm người anh ruột thịt của mình không?

Riêng cá nhân tôi, tôi đã có kinh nghiệm về tình người cộng sản. Trong gia đình tôi không có ai theo cộng sản nhưng trước 1975 tôi có hai người bạn thân. Một người là bạn thời học trung học ở trường Chu Văn An. Anh ta tên NVG, tốt nghiệp kỹ sư điện Trung Tâm Kỷ Thuật Phú Thọ, làm việc tại nhà máy điện Thủ Đức. Khi còn học chung tại trường Chu Văn An, tôi có tới nhà anh chơi và chỉ thấy anh ở với mẹ thôi, anh nói cha anh đã qua đời. Nhưng sau năm 1975, tôi mới biết cha anh không mất mà đã tập kết ra Bắc và trở về miền Nam sau khi Cộng Sản đã cướp được miền này. Nhờ vậy NVG trở thành một đại biểu quốc hội cộng sản. Trong lúc tôi bị tù cải tạo, vợ tôi có đến nhà NVG nhờ giúp đỡ nhưng anh ta trả lời: “khi nào học tập tốt sẽ được thả về” . Người bạn khác là LN, đồng nghiệp dạy học, hằng ngày ăn uống chung với tôi. Nhờ cha anh đi theo CS, sau 1975 anh là cán bộ phòng giào dục quận 5. “Đau tay, há miệng”, vợ tôi cũng tìm đến anh LN nhờ giúp đỡ và cũng được anh trả lời câu y như NVG. Tuy nhiên, sau khi ra tù , được biết anh đã mất trong một tai nạn lưu thông trước đó, tôi vẫn đến nhà anh đốt cho anh một nén nhang.

Nhà văn, nhà giáo miền nam Doãn Quốc Sỹ và nhạc sĩ, đại tá miền bắc Doãn Nho, là hai người ở hai phương trời cách biệt: một phương trời tự do và một phương trời tăm tối thì dĩ nhiên hai tâm hồn khác nhau dù cùng huyết thống vì ngạn ngữ có câu: “ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”.

Huỳnh Công Ân

21/10/2025

Tài liệu tham khảo:

-Việt Báo

Doãn Quốc Sỹ, một tâm hồn thấm đẫm tinh thần dân tộc

20-10-2025

Bùi Văn Phú

https://vietbao.com/a323591/doan-quoc-sy-mot-tam-hon-tham-dam-tinh-than-dan-toc

-Wikipedia tiếng Việt