Chương 8- Trại cải tạo

Một đêm cuối tháng 6 năm 1975, tôi và những người sĩ quan cấp úy của Quân Lực VNCH trình diện tại trường trung học Pétrus Ký bị lùa lên những chiếc xe Molotova che bạt bít bùng chở đi giữa lòng Sài Gòn trong khi mọi người đang ngủ say. Chúng tôi không biết họ chở chúng tôi đi đâu và sẽ làm gì chúng tôi. Ai nấy đều hoang mang, nhứt là khi trông thấy có hai anh bộ đội mang súng AK54 ngồi phía sau.

Độ một giờ sau, đoàn xe dừng lại. Một anh bộ đội nhảy xuống xe nói vọng vào xe: anh nào cần đi "giải" (đi tiểu) thì xuống xe đi "khẩn trương" (nhanh) lên. Một vài người leo xuống, anh ta cầm súng đi theo. Anh bộ đội kia vẫn ngồi trên xe trông chừng những người còn lại. Khi mọi người trở lại xe thì đoàn xe chuyển bánh đi tiếp.

Khi trời tờ mờ sáng thì đoàn xe dừng lại. Chúng tôi được lệnh leo xuống xe và đứng xếp hàng. Một vài người nói nho nhỏ: phi trường Trãng Lớn, Tây Ninh. Tháng 1 năm 1969 chiếc phi cơ C123 của không quân VNCH chở tôi đáp xuống đây trước khi về phi trường Tân Sơn Nhứt. Ngày đó, tôi vừa được quân y viện Phan Thanh Giản, Cần Thơ cho xuất viện sau khi điều tri vết thương trong cuộc đụng độ với Việt cộng tại mặt trận Giáp Nước, Vĩnh Long trước đó. Tôi lên phi trường Vĩnh Long xin quá giang các anh phi công về Sài Gòn và ghé ngang phi trường Trảng Lớn.

Một số cán bộ tại chỗ đã đứng sẵn đón chúng tôi và cùng các anh bộ đội mang súng chia chúng tôi ra từng nhóm, mỗi nhóm được đưa vào một căn nhà dài. Vào trong, họ bắt nhóm chúng tôi ngồi xuống và chia chúng tôi thành ba nhóm nhỏ gọi lần lượt là A1, A2 và A3 (A là tiểu đội). Cả nhóm tôi thì được đặt là B1 (B là trung đội). Còn nguyên đoàn chúng tôi là K5 (K là đại đội).

Sau khi chúng tôi chia chỗ nghỉ và cất đồ đạc thì một anh bộ đội có mang súng đến căn nhà chúng tôi bảo lấy ba người đi lãnh gạo và nồi về nấu cơm cho cả B ăn. Anh bộ đội dẫn ba anh ấy đi rồi một lát sau trở về với hai bao gạo và một cái nồi to tướng.

Một số anh tình nguyện làm "anh nuôi"(nấu bếp). Họ chạy đi tìm những cục gạch để kê làm bếp và những cành cây hay khúc gỗ quanh đó để làm củi. Họ lấy nước ở một vòi nước gần đó. Khi cơm nấu xong, các anh nuôi phân phát cho mọi người. Ai cũng mang theo đồ ăn cho mười ngày nên có cơm thì mọi người ăn rất ngon lành.

Những ngày sau, chúng tôi nằm chờ giờ cơm và đếm từng ngày mong đến ngày thứ mười. Rồi ngày thứ mười cũng đến nhưng chúng tôi chẳng thấy gì xảy ra. Mọi người trở nên bi quan. Có người đoán phải học chính trị xong mới được về. Có người đoán chắc không có ngày về. Cành cây khô, gỗ vụn... chung quanh trại không còn nữa, chúng tôi phải cưa những cây dầu làm trụ điện để làm cũi. Cán bộ bắt chúng tôi đào hố chôn những máy móc trong phi trường như máy cắt, máy tiện, máy cưa, máy đèn...họ cho là đồ của Mỹ, Ngụy không nên dùng!

Một tháng trôi qua, một đêm nọ, cán bộ bảo chúng tôi thu xếp hành trang để chuyển trại. Có người ngây thơ nói chắc là họ thả mình về. Nhưng đa số tin rằng họ sẽ đem giam chúng tôi ở chỗ khác. Cũng cảnh mấy anh vệ binh áp tải chúng tôi lên xe molotova phủ bạt bít bùng và khởi hành giữa đêm khuya như lần ở trường Pétrus Ký.

Khi đòan xe dừng lại đổ chúng tôi xuống một doanh trại. Vài người kêu lên; Long Khánh. Thì ra họ là những sĩ quan của sư đoàn 18 nên biết địa điểm này.Chúng tôi được đặt tên là K3 (đại đội 3) nằm trong T4 (tiểu đoàn 4) ở chung một doanh trại với các K khác. Tôi ở B3 (đại đội 3), gồm toàn sĩ quan gốc giáo chức. ở chung trong một nhà dài. B trưởng là Sơn già, một anh giáo viên tiểu học người Bắc lớn tuổi nhứt trong B. A trưởng A1(tiểu đội 1) của tôi là Sơn nhỏ, một giáo sư đệ nhứt cấp người Nha Trang. T5 nằm ở doanh trại bên cạnh.

Ngày hôm sau, khối chúng tôi được tập hợp ngoài sân để quản giáo nói chuyện. Anh ta nói rằng chúng tôi được chuyển về đây để học chính trị, học xong chúng tôi sẽ được thả về sum họp với gia đình. Anh ta còn nói thêm, sở dĩ chúng tôi phải học chính trị là để trở thành” người tốt trong xã hội mới”. Chúng tôi có “nợ máu với nhân dân” nhưng đảng khoan hồng không giết chúng tôi mà chỉ muốn cải tạo chúng tôi thành người hữu ích. Tôi nhớ lại câu nói để đời của tỏng thống Nguyễn Văn Thiệu: "Đừng nghe những gì cộng sản nói, hãy nhìn kỷ những gì cộng sản làm" mà nghĩ rằng ngày về với gia đình của mình vẫn còn xa. Trước khi chúng tôi đi trình diện họ bảo mang thức ăn, tiền bạc đủ dùng cho 10 ngày nhưng đến nay hơn một tháng mà ngày về đâu chưa thấy.

Sau vài ngày lao động lòng vòng trong trại, chúng tôi bắt đầu được phát giấy bút để bắt đầu học tập chính trị. Chúng tôi được tập trung tại hội trường để nghe chính trị viên T4 giảng bài. Tôi còn nhớ có tất cả 10 bài học chính trị có chủ đề: Đế quốc Mỹ xâm lược nước ta là kẻ thù của nhân dân ta, Ngụy quân, ngụy quyền, tay sai của đế quốc Mỹ là kẻ thù của nhân dân ta...và bài cuối cùng là Lao động là vinh quang. Thời gian học các bài chính trị kéo dài khoảng một tháng, sau mỗi bài học chúng tôi chia thành tổ thảo luận rồi bình bầu cá nhân xuất sắc Mỗi người làm một bài thu hoạch nộp cho quản giáo (cai tù).

Học xong các bài chính trị, nhiều người “hồ hởi” (vui mừng) tin rằng mình sắp được thả về, Riêng tôi vẫn nghĩ rằng mình sẽ còn bị giam giữ lâu dài. Cứ vài ngày, chúng tôi phải làm và nộp cho quản giáo một tờ khai “lý lịch trích ngang”. Ban đầu tôi tưởng những giấy tờ này sẽ được cán bộ giữ để nghiên cứu và điều tra “quá trình” hoạt động của chúng tôi trong hệ thống chính quyền và quân đội VNCH. Nhưng một hôm khi đi vệ sinh, tôi bắt gặp những tờ tự khai của đám cải tạo chúng tôi nằm phía dưới hố tiêu. Tôi nghiệm ra rằng đám quản giáo chẳng buồn xem các tờ khai đó làm gì mà chỉ dùng theo bản năng. Có nhiều anh cải tạo cố nặn óc khai cho mình nhiều tội với “cách mạng” như anh lám thầy giáo tự tố cáo mình đã đào tạo học sinh thành ‘lính ngụy ác ôn”, anh bác sĩ quân y tự thú đã chữa lành cho những tên”đồ tể” trong quân lực VNCH. Họ nghĩ rằng nếu họ ‘thành thật khai báo” thì sẽ được “cách mang khoan hống” cho về sớm!

Rồi thời gian trôi qua, chúng tôi tiếp tục cuộc sống của những tên tù khổ sai. Quản giáo phân công chúng tôi làm những công việc khác nhau trong trại. Về phần ăn uống, họ cho một số người trong khối làm “anh nuôi” nấu mỗi bữa ăn một chão cơm khổng lồ rồi phân phát cho các B, rồi B phân phối cho các A. Mọi người trong A ngồi quanh quần bên rổ cơm. Một anh đến phiên trực chia đều cơm cho mỗi người. Cũng nên thông cảm vì bản năng sinh tồn, có nhiều anh chia cơm đà ém chặt phần cơm của mình cho nhiều hơn người khác. Các anh làm trong nhà bếp được hưởng phần cơm cháy dưới đáy chão như bonus. Thức ăn thì mỗi người tự lo lấy chứ trại không cung cấp.

Tình hình ăn uống trở nên khá hơn khi trại cho phép tù gởi thơ về gia đình để xin tiếp tế thức ăn khô. Thơ không được dán kín để trại kiểm soát nội dung. Do đó anh tù nào cũng nói dối với gia đình rằng mình đang “lao động tốt, học tập tốt” để chờ ngày “cách mạng khoan hồng tha cho về sum họp với gia đình”. Không biết từ lúc nào người tù cải tạo nhiễm cách ăn nói đao to, búa lớn và sáo rỗng như vậy dù mới “học tập” chưa đầy một năm, Bỡi vậy, chúng ta đừng ngạc nhiên khi về Việt Nam nghe thấy những danh từ “lạ” (giống như tàu “lạ” đâm chìm tàu ngư dân Việt Nam) tràn ngập trong xã hội Việt Nam như: hoành tráng, ấn tượng, ùn tắt, siêu xe, đại gia, biệt phủ..thay cho những từ ngữ dễ hiểu như to đẹp. gây chú ý, kẹt xe, xe đắt tiền, nhà giàu, biệt thự...

Mỗi người được phép nhận 4 kg quà do gia đình gởi vô: đường, bột ngọt, khô hay thịt chà bông...đặc biệt là thuốc tây. Ở trong trại, mỗi khi tù bị bệnh lên trạm xá (trạm y tế} xin thuốc thì dù họ bệnh gì cũng đều được phát cho nhưng viên thuốc “xuyên tâm liên”. Kể từ đó, người tù đỡ lo hơn về mặt dinh dưỡng và sức khỏe, chỉ tội những người tù “con bà phước” (không có thân nhân) thì chỉ biết thèm thuồng nhìn những người bạn tù tốt số hơn mình.Dĩ nhiên vẫn có người hão tâm chia sẻ cho họ nhưng làm thế nào cho đủ.

Một hôm, gần cuối năm âm lịch 1975, tôi và một số bạn tù được lệnh đi xuống cuối trại khiêng những tấm vĩ sắt PSP về khối để lót phía sau nhà bếp. Trước đây, có lẽ những tấm vĩ này được lót để cho trực thăng đáp xuống tiếp tế cho trại vì ở gần đó có nhiều nhà vòm bằng sắt để chứa các quân dụng được tiếp tế. Khi tôi và một người bạn tù ì ach khiêng tấm vĩ sắt nặng nề trở về khối thì bỗng có tiếng nổ lớn bên hông trại rồi hàng loạt tiếng nổ khác tiếp tục vang lên. Chúng tôi bỏ vĩ sắt xuống chạy vào một nhà vòm trú ẩn. Tiếng những mãnh đạn hay bom chạm vảo nhà vòm làm chúng tôi bạt vía. Tôi tự nghỉ khi còn chiến tranh mình không chết nay hòa bình rồi mình lại chết vì bom đạn hay sao?

Chúng tôi đợi khá lâu sau khi dứt tiếng nổ mới chui ra khỏi nhà vòm. Chúng tôi quan sát thấy la liệt mảnh bom đạn đầy trên mặt đất. Quả là chúng tôi còn may mắn nếu không có chõ ẩn nấp thì chúng tôi đã tan xương, nát thịt. Trở về khối chúng tôi được biết có một số ít tù bệnh nằm ở nhà bị chết. Ngoài ra có một anh trung úy bác sĩ quân y làm ở trạm xá cũng bị chết. Tôi còn nhớ tên anh ta là Nguyễn Đăng Chương Dương. Còn về số thương vong phía bộ đội tôi không rõ nhưng chắc là nhiều lắm vì họ ở nhà. Nơi phát xuất vụ nổ là kho đạn cũ của sư đoàn 18 sát bên hông của trại.

Nguyên nhân vụ nổ là do một anh bộ đội coi kho đốt dây chuyền nổ làm pháo bông chơi. Tiếng nổ vang vọng tới Sài Gòn khiến thân nhân những người tù cải tạo đổ xô lên Long Khánh do la tin tức người nhà. Vợ tôi nhờ em họ tôi trông dùm thằng con mới được mấy tháng cùng má vợ tôi đáp xe lửa mỗi ngày lên Long Khánh để tìm tôi. Nhưng chính sách của những người cộng sản là giũ bí mật nơi giam giữ tù cải tạo nên vợ tôi chỉ biết khóc bù lu bù loa chớ không sao gặp được chồng,

Tết năm 1976, cái tết đầu tiên trong trại cải tạo làm cho tôi thắm thía thân phận một người thua trận. Dù bị cấm, đêm giao thừa chúng tôi tụ họp ngoài sân đồng ca bản Ly rượu mừng của Phạm Đình Chương. Tiếng hát vang lên trong đêm cuối cùng của năm khiến mọi người nhớ tới những đêm 30 của những năm sống trong chế độ tự do, những thời gian hạnh phúc mà chúng tôi không biết.

Cũng trong trại cải tạo Long Khánh, tôi cảm xúc hoàn cảnh của mình nên có làm một vài bài thơ. Không phải là thi sĩ nên thơ tôi chắc không hay nhưng đó là tất cả nỗi lòng của tôi.

Mưa khuya

Nửa đêm thức giấc nghe mưa

Như sầu rơi rụng giọt thưa giọt dầy

Sầu rơi lai láng đêm ngày

Đọng thành hồ lệ chưa đầy hay sao

Nửa năm như giấc chiêm bao

Tỉnh cơn ác mộng niềm đau vẫn còn

(Trại cải tạo Long Khánh, đêm mưa cuối mùa 1975)

Đêm sinh nhựt

Sáo ai cất giữa đêm đông

Khúc buồn “Đêm thánh vô cùng” ngày xưa

Lâng lâng tôi đắm trong mơ

Nhớ mùa Sinh Nhựt nên thơ năm nào

Đưa em đi dạo bến tàu

Đen treo sáng rực đón chào Chúa sinh

Năm nay Sinh Nhựt một mình

Ngắm trời sao sáng mông mênh nỗi buồn.

(Trại cải tạo Long Khánh, Noel 1975)

Chiều nhớ

Khói lam chiều tỏa xa xa

Quyện trong mây gió nhớ nhà bâng khuâng

Còn bao lâu nữa đến xuân?

Ngày về không biết đã gấn hay chưa

Xa nhau từ buổi gió mưa

Thoắt đà sáu tháng ước mơ chập chùng

Ướ mơ giây phút tương phùng

Tơ duyên căng lại dây chùng bấy lâu

(Trại cải tạo Long Khánh, cuối năm âm lịch 1975)

Xuân chia ly

Xuân về trại vắng buồn tênh

Nghĩ thương cho nỗi lênh đênh phận mình

Nước nhà nay đã thanh bình

Sao còn chia cắt thâm tình nữa chi

Làm cho lệ ướt hoen mi

Người cô phụ trẻ mỗi khi đêm về

Ôm con trông ánh trăng thề